Η Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς (Applied Behavior Analysis-ABA) είναι μια διαδικασία συστηματικής μάθησης με σκοπό τη βελτίωση των κοινωνικά σημαντικών συμπεριφορών. Επικεντρώνεται σε κάποιες μορφές ενίσχυσης ή απομάθησης κάποιων συμπεριφορών. Για παράδειγμα, η θετική ενίσχυση είναι μια αρχή του συμπεριφορισμού. Όταν μια συμπεριφορά ακολουθείται από κάποιο είδος ανταμοιβής, τότε η συμπεριφορά αυτή είναι πιο πιθανό να επαναληφθεί. Μέσα από δεκαετίες έρευνας, το πεδίο της ανάλυσης της συμπεριφοράς έχει αναπτύξει πολλές τεχνικές για την ενίσχυση χρήσιμων συμπεριφορών και τη μείωση εκείνων που μπορούν να προκαλέσουν βλάβη ή να παρέμβουν αρνητικά στη μάθηση.
Συχνά γονείς ή/και εκπαιδευτικοί φοβούνται να χρησιμοποιήσουν στρατηγικές συμπεριφορικές με σκοπό να ρυθμίσουν προβληματικές συμπεριφορές παιδιών γιατί ο συμπεριφορισμός - και ειδικά το ABA- έχουν ταυτιστεί σθεναρά με τον αυτισμό κι κυρίως τον μη-λειτουργικό αυτισμό.
Φυσικά αυτό είναι μύθος...
Τεχνικές συμπεριφορισμού λίγο-πολύ χωρίς να το καταλάβουμε έχουμε χρησιμοποιήσει όλοι. Όταν για παράδειγμα μας φωνάζει δυνατά κάποιος ενώ έχουμε ζητήσει να σταματήσει, αλλά συνεχίζει και εν τέλει τον αγνοούμε έως ότου σταματήσει, αυτό είναι μια συμπεριφορική τεχνική! Επίσης όταν λέμε "πρώτα θα φας τα όσπριά σου και όταν τελειώσεις θα φας το γλυκο", αυτό είναι επίσης μια συμπεριφορική τεχνική! Όλοι λοιπόν κάποια στιγμή στη ζωή μας έχουμε χρησιμοποιήσει τον συμπεριφορισμό.
Τι γίνεται όμως όταν ο συμπεριφορισμός χρησιμοποιείται στην ειδική αγωγή...
Για εμάς που είμαστε εκπαιδευμένοι σε αυτό, είναι το εργαλείο μας ώστε να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές και οργανωμένο περιβάλλον ώστε το παιδί να εκδηλώσει τα θετικά του στοιχεία κατά τη διάρκεια της παρέμβασης χωρίς να αποσπάται από άλλα ερεθίσματα. Τα ερεθίσματα αυτά μπορεί να είναι εξωτερικά, για παράδειγμα σε ένα παιδί με διάσπαση ή/και υπερκινητικότητα μπορεί να είναι ήχοι που ακούγονται από τον δρόμο, τα ερεθίσματα όμως μπορεί να είναι και εσωτερικά, για παράδειγμα ένα παιδί με αυτισμό να διασπάται από σκέψεις και να μην αποδίδει ενώ μπορεί.
Ο "αυστηρός" συμπεριφορισμός..
Το ακούμε συχνά. "Ο συμπεριφορισμός είναι αυστηρός". Άλλος ένας μύθος που πρέπει να καταρρίψουμε ως εκπαιδευτές του ABA. Ο συμπεριφορισμός δεν είναι και ούτε πρέπει να είναι αυστηρός με την έννοια της ασυναίσθητης, κακής παρέμβασης. Δημιουργούμε όρια. Όλοι μας έχουμε αναγκαστεί να προσαρμοστούμε σε όρια ή είχαμε συνέπειες επειδή ξεπεράσαμε τα όρια. Αυτή είναι η ζωή καθώς υπάρχουν κοινωνικές συμβάσεις. Συχνά όμως και για διαφορετικούς λόγους σε κάθε περίπτωση, αυτά τα όρια χρήζουν παρέμβασης. Αυτό κάνει ο συμπεριφορισμός -> εκπαιδεύει και μαθαίνει! Είναι λοιπόν ένα εργαλείο μάθησης και ως τέτοιο οφείλουμε να το αντιμετωπίζουμε. Γιατί είναι ένα επιστημονικό εργαλείο όταν βρίσκεται στα χέρια επιστημόνων και εκπαιδευμένων ατόμων. Όταν όμως βρίσκεται στα χέρια μη-εκπαιδευμένων τότε γίνεται ένα εργαλείο υποβολής που θέτει τον εκπαιδευτή σε θέση αυθεντίας που επιβάλλει τα θέλω του χωρίς να υπολογίζει τις επιθυμίες, τις ανάγκες και τις δυνατότητες του παιδιού .
...δεν ταιριάζει σε όλους
Είναι αλήθεια πως ο συμπεριφορισμός (και οι εξελίξεις του, Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία, Pivotal Responce Training) έχει εφαρμογή σχεδόν παντού: στην ειδική αγωγή, στη σχολική τάξη, στην ψυχοθεραπεία κ.λπ, αλλά δεν είναι πανάκειος. Όπως συχνά μπορεί να πω σε γονείς, δεν υπάρχει "χρυσό χάπι" και ο συμπεριφορισμός σίγουρα δεν είναι ένα τέτοιο "χάπι" και ούτε μπορούμε να το κρίνουμε ως τέτοιο. Είναι μία παρέμβαση ανάμεσα σε άλλες επίσης πιστοποιημένες παρεμβάσεις.
Ο συμπεριφορισμός λαμβάνει χώρο σε πολλούς τομείς: στην πρώιμη παρέμβαση με ένα από τα πιο δομημένα και πιο αποτελεσματικά προγράμματα στον τομέα της επιστήμης στη μέχρι τώρα εποχή, στην επικοινωνία, στις κοινωνικές δεξιότητες, στην ψυχοθεραπεία κ.λπ. Όμως όπως όλα τα προγράμματα, η έγκαιρη παρέμβαση έχει και τα καλύτερα αποτελέσματα καθώς είναι πιο εύκολο να μάθουμε κάτι καινούριο, από το να "ξε-μάθουμε" και να το ξανα-μάθουμε από την αρχή σωστά..
Παρακολουθήστε μας στο προφίλ μας στο facebook και τα ενημερωτικά άρθρα της ιστοσελίδας για να ενημερώνεστε για τα προγράμματά μας.
Με αγάπη
Λίνα